Sterrentuin
Op de begraafplaats van Kloosterbaan in Arendonk richtte het lokaal bestuur een sterrentuin in, een plaats om levenloos geboren kinderen te herdenken. Baby’s die tijdens de zwangerschap zijn overleden, krijgen er een eigen rustplaats. Dat eigen plekje is belangrijk in de verwerking van het enorme verlies.
Om van de sterrentuin een plaats van troost te maken, wilde het lokaal bestuur er een kunstwerk plaatsen. Het gemeentebestuur schreef in samenwerking met Academie Arendonk een wedstrijd uit. Een jury koos voor de ‘Troostrand’, een ontwerp van het architectenduo Vincke-De Vidts, dat symbool staat voor verbondenheid.
Troostrand
Een kunstwerk voor een sterrentuin, of een sterrentuin als kunstwerk? Het uitgangspunt voor dit ontwerp is de overtuiging dat ook een begraafplaats een aangename plek kan zijn om te vertoeven. Eerder dan een vrijstaand kunstobject voor te stellen, willen we een plek markeren. Een serene troosttuin die niet om aandacht schreeuwt, maar in alle eenvoud ruimte schept voor verdriet en bezinning. Een geborgen plek die ook daadwerkelijk verbinding en ontmoeting uitlokt, een ankerpunt op de begraafplaats.
Het voorgestelde object herdefinieert en articuleert de contour van de sterrentuin. De rand zelf wordt een sculptuur en omarmt een architecturale ruimte: er ontstaat een binnen, er ontstaat een buiten. De monumentale boom wordt omzoomd en krijgt zo de prominente plek die ze verdient in de troosttuin. Verderop transformeert de rand tot een opstaande boog. Met de ingetogen trots van een (graf)kapel vormt deze een baken langs het hoofdpad van de begraafplaats. Tegelijk biedt ze beschutting aan een rustplek op mensenmaat, met zicht op tuin, boom, rand en hoofdpad.
De ‘troostrand’ die zo ontstaat geeft de sterrentuin een eigen gezicht en claimt met stille kracht haar plek op de begraafplaats.
De Troostrand schept een kader voor de sterrentuin die verschillende gebruiksmogelijkheden faciliteert. In de eerste plaats biedt ze ruimte voor bezinning aan rouwende ouders. Met een warm gebaar bakent ze een herinneringsplek af waar iedereen zijn plek vindt: op de zitbank onder de boog, bij de doorleefde stam van de solitaire boom of tussen de bloemen in de tuin.
Even goed biedt ze een rustpunt aan andere bezoekers van de begraafplaats: even uitrusten op de rand, genieten van de bloemenpracht van de sterrentuin, een korte babbel met de onderhoudsploeg. Op reguliere tijdstippen kan de Troostrand ook ruimte bieden voor bijzondere momenten: een ceremonie voor een nieuw sterrenkindje, een gedeeld moment van troost na een begrafenis of zelfs het nieuwe decor voor de jaarlijkse ‘Reveil’?
De Troostrand wordt opgetrokken in klassiek betonmetselwerk. Dit levert een eenvoudige en solide materialisatie die zich feilloos inpast in de omgeving, zonder om aandacht te schreeuwen.
Het robuust, vorstbestendig en onderhoudsarm materiaal heeft een erg lange levensduur en leent zich perfect voor deze buitentoepassing.
Ter hoogte van de rondboog ondergaat de Troostrand een subtiele transformatie: de legrichting van het metselwerk verandert hier. De rand wordt dus breder (39cm) en de holtes in het metselwerk zijn niet langer zichtbaar. Op die manier ontstaat over deze hele zijde een comfortabele zitbreedte, met een verbijzonderde plek op de hoek, onder de boog. Op deze plek is een comfortabel houten zitvlak voorzien.
Om de dwars- en spatkrachten van de boog op te vangen worden de holle blokken in deze constructie opgestort en voorzien van de nodige wapening, zodat deze zuivere vormgeving bekomen kan worden.
Floris Vincke en Hannah De Vidts